Cholesterol i Trójglicerydy – norma, dieta, objawy, leki

Co to jest i jak powstaje udar mózgu?

Udary mózgu są poważnym problemem dotyczącym ludności na całym świecie, stanowią trzecią co do częstości przyczynę zgonów, a także są głównym powodem występowania niesprawności u osób po 40 roku życia . Łącznie w Stanach Zjednoczonych i w Europie na udar zapada mniej więcej 1,5 miliona osób rocznie, z czego około jedna trzecia osób umiera. W Polce co roku odnotowuje się około 75 tysięcy przypadków udarów rocznie, z czego mniej więcej 30 tysięcy osób umiera.

Udar mózgu jest chorobą dotyczącą głównie osób starszych, chociaż może pojawić się także u młodszych. Ryzyko zachorowania znacznie wzrasta wraz z postępem wieku, wśród osób między 45 a 55 rokiem życia ryzyko wynosi około 1 na 1000 osób rocznie. Natomiast w wieku między 65 a 75 rokiem życia ryzyko to wzrasta już do 1 na 30 osób.

Co to jest udar mózgu?

Najprościej ujmując udar mózgu, określany również jako incydent mózgowo-naczyniowy, a dawniej apopleksja, jest chorobą, w której przez zaburzenia w dopływie krwi dochodzi do niedotlenienia komórek mózgowych.

Termin udar wykorzystywany jest w celu określenia ostrych i nieodwracalnych jednak nie nieuleczalnych objawów neurologicznych choroby naczyń mózgowych, która powoduje przerwanie dopływu do mózgu krwi. Według Światowej Organizacji Zdrowia udar jest gwałtownym wystąpieniem objawów ogniskowego lub ogólnego zaburzenia czynności mózgu trwającego ponad 24 godziny albo powodującego zgon przy braku innych, wyraźnych przyczyn pochodzenia naczyniowego.

Udary mózgu można podzielić na udary krwotoczne (popularnie określane jako wylewy), czyli takie które zostały wywołane wylewem krwi do mózgu oraz udary niedokrwienne, czyli wywołane przez zahamowanie dopływu krwi do mózgu. Udar niedokrwienny może być także wtórnie ukrwotoczniony. Wśród udarów krwotocznych wyróżnić można dodatkowo krwotoki podpajęczynówkowe oraz śródmózgowe.

Poza tym udar można podzielić na odwracany, gdy objawy neurologiczne zanikają przed upływem 3 tygodni oraz na udar dokonany, gdy uszkodzenia neurologiczne są trwałe ponad 3 tygodnie.

Przyczyny udaru mózgu

Udar mózgu powodowany jest przez zaburzenia w dopływie krwi do mózgu wynikające z pęknięcia, zwężenia lub całkowitego zablokowania naczynia zaopatrującego mózg w krew. Pozbawione tlenu i składników odżywczych komórki mózgu przestają chwilowo funkcjonować lub też obumierają. Skutkiem śmierci komórek jest znajdująca się w danym obszarze martwica, która określana jest jako zawał mózgu.

Najczęstszymi przyczynami udaru mózgu są:

W przypadku udaru krwotocznego:

• nadciśnienie tętnicze powodujące pękanie drobnych tętnic mózgowych,
•  krwotok mózgowy,
•  tętniaki mózgu,
•  wady wrodzone zakłócające wzajemne komunikowanie się komórek mózgowych,
•  skazy krwotoczne,

W przypadku udaru niedokrwiennego:

• wady zastawek,
• ostry zawał serca,
• niedrożność tętnic zaopatrujących mózg,
• urazy,
• zaburzenia rytmu serca,
• zaburzenia krzepnięcia,
•  zmiany zapalne w naczyniach krwionośnych,
• wady rozwojowe mózgowych naczyń krwionośnych.

Mimo iż do choroby przyczynić się może wiele czynników, to udar niedokrwienny właściwie wynika tylko z dwóch procesów patologicznych, którymi są zakrzepice i zatory. Zakrzepica jest blokadą tętnicy mózgowej, która wynika z obecności stałego skrzepu krwi lub też skrzepliny tworzącej się w układzie krwionośnym. Natomiast zator jest blokadą wywołaną przez oderwany fragment skrzepliny ( lub też innej substancji), która powstała w innymi miejscu i została przetransportowana z krwią do mózgu.

Istnieje również wiele czynników sprzyjających wystąpieniu udaru mózgu. Należą do nich miedzy innymi:

• płeć męska,
• rasa czarna oraz żółta,
• wiek – ryzyko udaru zwiększa się z wiekiem, wzrasta mniej więcej dwukrotnie co 10 lat po ukończeniu 55 roku życia,
• przebyte wcześniej udary,
• zmiany miażdżycowe,
• występowanie udarów w rodzinie,
• zespoły genetyczne predysponujące do powstawania stanów zakrzepowych,
• nadciśnienie tętnicze,
• choroby serca,
• cukrzyca,
• zakażenia,
• zaburzenia gospodarki lipidowej,
• choroby naczyń krwionośnych,
• otyłość,
• nadużywanie alkoholu oraz palenie papierosów,
• dna moczanowa,
• ostre zakażenia będące następstwem działania toksyn lub urazów niszczących naczynia mózgowe,
• narkotyki – kokaina oraz amfetamina,
• niedoczynność tarczycy,
• zaburzenia krzepnięcia krwi,
• zespół bezdechu sennego.

Objawy udaru mózgu

Objawy występujące przy udarze mózgu zależne są od miejsca w którym nastąpiło uszkodzenie. Mózg składa się z dwóch półkul, a każda z nich jest odpowiedzialna za nadzór oraz kontrolę aktywności przeciwległej strony ciała. Uszkodzenie jednej półkuli mózgu skutkuje zaburzeniami w funkcjonowaniu przeciwnej strony ciała. Z tego względu udar lewej półkuli mózgu sprawi, że upośledzeniu ulegnie prawa strona ciała i odwrotnie. U osób, które doświadczyły udaru pojawić się mogą następujące objawy:

• jednostronne osłabienie lub też drętwienie kończyn,
• niedowład lub też paraliż jednej strony ciała
• zaburzenia widzenia dotyczące jednego lub obu oczu,
• zaburzenia w rozumieniu mowy,
• zaburzenia w wypowiadaniu się,
• zaburzenia ruchowe,
• zaburzenia równowagi,
• problemy z rozpoznawaniem oraz identyfikowaniem obiektów,
• kłopoty z liczeniem, pisaniem oraz czytaniem,
• zaburzenia lub całkowity brak czucia jednej strony ciała,
• nagłe i bardzo silne zawroty głowy,
• nagły i bardzo silny ból głowy różniący się od standardowego bólu głowy,
• nudności oraz wymioty,
• problemy z połykaniem.

Najczęściej kilka minut po pojawieniu się pierwszych objawów dochodzi do utraty przytomności. W przypadku niewielkich udarów krwotocznych, które przebiegają z zaburzeniami świadomości objawy zależne są od umiejscowienia krwawienia. I tak w przypadku krwawienia dotyczącego:

• płata czołowego pojawia się ból w okolicy czołowej, niedowład połowiczny lub też obustronne porażenie mięśni,
• płata skroniowego pojawia się ból w okolicy skroniowej oraz niedowidzenie kwadrantowe,
• płata ciemieniowego pojawia się ból w okolicy ciemieniowo-skroniowej oraz zaburzenia czucia,
• płata potylicznego pojawia się ból oka po tej samej stronie gdzie wystąpił udar oraz niedowidzenie połowicze, czyli brak widzenia w jednej połowie pola widzenia.

W niektórych przypadkach udaru krwotocznego pojawiają się tak zwane objawy oponowe, do których należą między innymi bolesność uciskowa gałek ocznych, światłowstręt, sztywność karku oraz nadwrażliwość na dźwięki.

Czasami pojawiają się również napady padaczkowe, urojenia i omamy, a także zaburzenia świadomości. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie z wymienionych objawów muszą wystąpić.

Skutki udaru

Po udarze osoba chora musi zmagać się z wieloma trudnościami. Jednym ze skutków udaru jest utrata odpowiedniego kontrolowania zdolności ruchowych. Podstawową zmianą, która dotyczy wszystkich chorych po udarze mózgu jest utrata prawidłowego napięcia mięśni po stronie, która została porażona. Zmiana ta uniemożliwia pacjentowi prawidłowe wykonywanie kontrolowanych ruchów. Napięcie mięśni po udarze może ulec zwiększeniu lub zmniejszeniu. Jeżeli ulegnie zmniejszeniu, wówczas można mówić o zwiotczeniu  (hipotoniczność), natomiast jeżeli napięcie mięśniowe ulegnie zwiększeniu to mówi się o spastyczności  (hipertoniczność). Z utratą możliwości wykonywania kontrolowanych ruchów wiąże się niemożność wykonywania codziennych czynności. Konieczne jest wówczas odpowiednio szybkie podjęcie rehabilitacji takiej osoby, ponieważ nie wprowadzenie leczenia odpowiednio wcześnie może się wiązać z wystąpieniem w niedalekiej przyszłości wielu powikłań wtórnych, wśród których wymienić należy między innymi infekcje płucne, zaparcia oraz odleżyny.

Uszkodzenia mózgu mogą powodować nie tylko niepełnosprawność fizyczną, ale również trudności percepcyjne i zaburzenia rozróżniania czuciowego. Konsekwencją tego są trudności w określeniu przez chorego gdzie znajduje się jego kończyna lub też w jakiej pozycji znajduje się w danej chwili jego ciało. Poza tym zależnie od lokalizacji uszkodzenia osoba chora może mieć trudności związane z powonieniem, widzeniem, słyszeniem, dotykiem oraz z równowagą.

Kolejnym skutkiem udaru mózgu są wynikające z osłabienia mięśni twarzy, języka lub szczęki, problemy z przełykaniem. U pacjentów po udarze powszechnie występuje także nietrzymanie moczu oraz kału. Jednak z czasem chorzy odzyskują nad tym kontrolę.

Skutkiem udaru mogą być również problemy emocjonalne oraz psychologiczne. Pacjenci mogą odczuwać niepokój, cierpieć na depresję oraz nagłe zmiany nastroju, które towarzyszą procesowi przystosowywania się do zmienionej sytuacji. Problemy te są jednak zazwyczaj spowodowane zmienionymi warunkami z jakimi musi zmagać się chory, a nie wynikają bezpośrednio z udaru.

W konsekwencji udar może także prowadzić do nikłych lub też znacznych zmian w relacjach pomiędzy chorym, a członkami jego rodziny. Ponadto pacjent po udarze często izoluje się od krewnych i znajomych.

Leczenie udaru

W celu podjęcia odpowiedniego leczenia konieczne jest prawidłowe zdiagnozowanie oraz różnicowanie udaru pomiędzy udarem krwotocznym, a udarem niedokrwiennym. Najczęściej stosowanym i najszybszym narzędziem wykorzystywanym do postawienia prawidłowej diagnozy jest tomografia komputerowa głowy. Badanie umożliwia wykluczenie lub potwierdzenie krwotoku mózgowego, którego leczenie znacznie różni się od udaru niedokrwiennego. Czasami w przypadku wątpliwości wykonuje się także rezonans magnetyczny, który w tym przypadku jest badaniem rozstrzygającym. Oba badania pozwalają na sprawdzenie czy inne czynniki nie przyczyniają się do powstawania objawów sugerujących udar, na przykład guz śródczaszkowy.

W przypadku, gdy zdiagnozowany zostanie udar niedokrwienny pomocna może być angiografia tętnic domózgowych umożliwiająca dokładne sprawdzenia, która tętnica jest niedrożna. Aby ustalić prawdopodobne źródło materiału tworzącego zakrzep wykorzystuje się USG, echokardiografię oraz arteriografię.

Mimo, że w wyniku udaru część komórek mózgowych obumiera to pozostaje wiele innych, dlatego gdy osoba dotknięta udarem jest odpowiednio rehabilitowana istnieje możliwość odzyskania przynajmniej w pewnym stopniu utraconych zdolności.

Należy pamiętać, że udar mózgu to stan bezpośredniego zagrożenia życia, dlatego bardzo ważny w leczeniu jest czas, który upływa od momentu pojawienia się pierwszych objawów udaru do postawienia trafnej diagnozy oraz rozpoczęcia leczenia. Z tego względu osoba u której podejrzewa się udar mózgu powinna znaleźć się jak najszybciej w szpitalu. Należy pamiętać, że ośrodek do którego ma zostać przetransportowany pacjent z udarem powinien być zaopatrzony w niezbędny sprzęt, dlatego należy unikać transportu osoby z udarem do małych ośrodków.

W fazie ostrej udaru mózgu postępowanie lecznicze powinno się opierać głównie na:

• monitorowaniu podstawowych czynności życiowych oraz ciśnienia tętniczego (u chorych z udarem mózgu konieczne jest unikanie nagłego, gwałtownego obniżania ciśnienia, ponieważ istnieje ryzyko zmniejszenia przepływu krwi przez mózg),
• kontrolowaniu poziomu glukozy we krwi,
• kontrolowaniu procesu wydalania moczu,
• obniżaniu temperatury ciała jeżeli występuje gorączka,
• zapobieganiu zakrzepom,
• terapii przeciwobrzękowej, jeżeli stwierdzony zostanie obrzęk mózgu,
• terapii przeciwdrgawkowej jeżeli pojawią się drgawki.

Poza tym leczenie uzależnione jest od typu udaru. I tak w przypadku udaru krwotocznego, który stanowi około 10-15% przypadków wszystkich udarów stosuje się:

• zabiegi chirurgiczne – głównie w przypadku wylewu krwi do móżdżku, jeżeli ogniska krwotoczne przekraczają 3 centymetr, gdy występują ubytki neurologiczne, podczas ucisku pnia mózgu lub też przy wodogłowiu wynikającym z zaburzonego odpływu z komór mózgowych,
• leczenie zachowawcze – środki farmakologiczne rozpuszczające skrzepy.

Natomiast w przypadku udaru niedokrwiennego, który stanowi mniej więcej 85-90% przypadków wszystkich udarów mózgu stosuje się głównie leki trombolityczne . Są one stosowane w celu rozpuszczania wewnątrznaczyniowych skrzepów, dzięki czemu możliwe jest udrożnienie naczyń krwionośnych. Jednak leczenie trombolityczne może być przeprowadzane jedynie w przypadku braku przeciwwskazań, których lista jest dosyć długa. Do najczęstszych przeciwwskazań leczenia trombolitycznego należą:

• zbyt wysokie ciśnienie tętnicze, przekraczające w przypadku ciśnienia skurczowego 185mmHg,
• stosowanie przed udarem leków przeciwzakrzepowych lub też heparyny,
• świeżo przebyty zawał serca,
• małopłytkowość,
• ciężki udar z głębokim niedowładem oraz z zaburzeniami świadomości,
• zbyt wysoka glikemia.

Odpowiednio szybkie podjęcie leczenia pozwala przynajmniej na częściowe odwrócenie skutków udaru, a pacjent po odpowiedniej rehabilitacji ma możliwość powrócenia do sprawności pozwalającej na samodzielne życie. Natomiast w przypadku nie podjęcia leczenia trombolitycznego w odpowiednim czasie stanowi poważne zagrożenie dla pacjenta i może skutkować ciężkim inwalidztwem.

Poza tym na każdym etapie leczenia powinno się stale monitorować stan chorego i na bieżąco zwalczać wszelkie dysfunkcje. Chorzy po udarze najczęściej umierają przez posocznicę, w wyniku zaburzeń rytmu serca lub też w wyniku zapalenia płuc. Często występuje także spłycenie oddechu zaburzenia elektrolityczne oraz metaboliczne, pojawić się mogą zaburzenia odruchu kaszlu, hipo- oraz hipertermia, a także obrzęk mózgu. Z tego względu szybkie ustabilizowanie stanu pacjenta jest niezbędne.

Pierwsza pomoc przy udarze mózgu

Ze względu na fakt, ze udar mózgu stanowi bezpośrednie zagrożenie życia warto pamiętać jak postępować z osobą, u której podejrzewa się udar mózgu. W pierwszej kolejności należy zabezpieczyć czynności życiowe chorego i ułożyć go w pozycji bezpieczne bocznej. Następnie należy możliwie jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe i zastosować się do ewentualnych wskazówek podawanych przez telefon. Do przyjazdu pogotowia koniecznie należy monitorować oddech i krążenie osoby chorej.

W ostrym stanie choroby konieczne jest postępowanie mające na celu ratowanie życia, jednak równocześnie powinno się zapobiegać powstawaniu przykurczów oraz odleżyn dzięki korygowaniu ułożenia chorego na łóżku, konieczne jest także kontrolowanie zakresu ruchów pacjenta.

Rehabilitacja po udarze mózgu

Rehabilitacja po udarze powinna być dostosowana do stanu zdrowia chorego oraz powinna zostać podjęta jak najwcześniej. We wczesnych etapach rehabilitacja poudarowa ma charakter kompleksowy, z tego względu osoba która zajmuje się rehabilitacją pacjenta jest odpowiedzialna zarówno za ćwiczenie mowy, ćwiczenia ruchowe, trenowanie wykonywania codziennych czynności oraz za higienę pacjenta. Pacjentowi po ostrym udarze najczęściej niezbędny jest specjalistyczny sprzęt ortopedyczny, a także łóżko przystosowane do rehabilitacji.

Ćwiczenia z osobą po udarze powinny być wykonywane ostrożnie oraz w odpowiedniej kolejności, rozpoczynając od ćwiczeń biernych, następnie czynnych wspomaganych, a kończąc na ćwiczeniach czynnych. Po przebyciu wszystkich wymienionych etapów osoba po udarze powinna być w stanie ustawić swoją kończynę w odpowiedniej pozycji oraz ją utrzymać. Gdy chory nabędzie odpowiedniej sprawności można przejść do wykonywania ćwiczeń oporowych wzmacniających.

Po przebytym udarze podczas rehabilitacji zazwyczaj pacjent przechodzi przez kolejne etapy od najprostszych do coraz bardziej skomplikowanych. Bardzo ważne jest także zachęcanie osoby chorej do wykonywania codziennych czynności. Pacjent dzięki rehabilitacji powinien nauczyć się samodzielnie spożywać posiłki, dbać o higienę, rozbierać się i ubierać.

Na samym końcu rehabilitacja powinna skoncentrować się na wykonywaniu precyzyjnych ruchów ręką. Jednak wykonywanie takich ruchów możliwe jest jedynie, gdy chory nauczy się ponownie wykonywać kontrolowane ruchy barku oraz łokcia. Warto pamiętać, że rehabilitacja jest długotrwałym i zazwyczaj bardzo trudnym procesem oraz, że nie zawsze prowadzi do odzyskania pełnej sprawności.

Kategoria: Choroby | Dodaj komentarz